GÖYDƏLƏNLƏR TİKƏN KOR TERMİTLƏR

Ter­mit­lər qa­rış­qa ki­mi ki­çik bö­cək­lər­dir, am­ma bu­na bax­ma­ya­raq on­lar çox ba­ca­rıq­lı­dır. Mə­sə­lən, şə­kil­lər­də gör­dü­yü­nüz qül­lə­yə­bən­zər hün­dür yu­va­la­rı bu ki­çik can­lı­lar ha­zır­la­mış­lar. Xa­ri­ci gö­rü­nü­şü­nə ba­xar­kən heç də zənn et­mə­yin ki, bu yu­va­lar sa­də­dir. Çün­ki ter­mit­lər yu­va­la­rı­nı ey­ni la­yi­hə əsa­sın­da ha­zır­la­yır­lar. Bu­ra­da ba­la ter­mit­lər üçün xü­su­si otaq­lar, man­tar ha­zır­la­yan hüc­rə­lər, ana ter­mi­tin ota­ğı və s. otaq­lar var. Ən əsas cə­hət isə ter­mit yu­va­la­rın­da ha­va­nı də­yiş­mək üçün xü­su­si bir ven­til­ya­si­ya sis­te­mi­nin ol­ma­sı­dır. Ter­mit­lə­rin də­ri­si çox in­cə ol­du­ğu üçün on­la­rın rü­tu­bət­li ha­va­ya eh­ti­ya­cı var.

HEYVANLARIN TƏHLÜKƏSİZLİK TƏDBİRLƏRİ

Al­la­hın tə­bi­ət­də ya­rat­dı­ğı mö­cü­zə­lər­dən bi­ri də can­lı­la­rın öz­lə­ri­ni qo­ru­maq üçün gör­dü­yü təh­lü­kə­siz­lik təd­bir­lə­ri­dir. Bə­zi can­lı­lar on­la­ra qar­şı ola­caq zə­rər­lə­ri əv­vəl­cə­dən də­qiq hiss edib müx­tə­lif qo­run­ma va­si­tə­lə­ri tət­biq et­mə qa­bi­liy­yə­ti­nə ma­lik­dir. Mə­sə­lən, bir az əv­vəl haq­qın­da da­nış­dı­ğı­mız ter­mit­lər yu­va­la­rı­nın di­var­la­rı­nı uçu­rul­ma­ya­caq qə­dər qa­lın və sərt ha­zır­la­yır­lar. To­xu­cu quş­lar isə yu­va­la­rı­nın gi­ri­şi­ni əsas düş­mən­lə­ri olan ilan­la­rın içə­ri gir­mə­si­nə ma­ne ola­caq for­ma­da ti­kir­lər. Bə­zi hö­rüm­çək­lər də yu­va­la­rı­nın için­də müx­tə­lif hüc­rə­lər ti­kir və içə­ri gi­rən di­gər hə­şə­rat­la­rı bu otaq­cıq­lar­da həbs edir­lər.

QARIŞQANIN GÖZLƏRİNDƏKİ KOMPAS

Ya­şa­dı­ğı­mız yer­dən baş­qa bir öl­kə­yə və ya baş­qa bir şə­hə­rə ge­dər­kən is­ti­qa­mə­ti­mi­zi tə­min edə­cək kö­mək­çi­lə­rə eh­ti­ya­cı­mız var. Xü­su­si­lə də get­di­yi­miz yer heç ta­nı­ma­dı­ğı­mız bir yer­dir­sə, müt­ləq kom­pa­sı­mız və xə­ri­tə­miz ol­ma­lı­dır. Xə­ri­tə in­sa­nın ha­ra­da ol­du­ğu­nu, kom­pas isə ha­ra ge­də­cə­yi­ni gös­tə­rir. 

Biz bun­lar­dan is­ti­fa­də edə­rək və mə­lu­mat­lı in­san­lar­la məs­lə­hət­lə­şə­rək yo­lu­mu­zu ta­pır, az­mı­rıq. Bəs di­gər can­lı­la­rın öz səm­ti­ni ne­cə tap­dıq­la­rı­nı heç fi­kir­ləş­mi­si­niz­mi? Mə­sə­lən, bir çöl­də qi­da ax­ta­ran qa­rış­qa­nın hər də­fə öz yu­va­sı­na ne­cə dön­dü­yü­nü heç fi­kir­ləş­mi­si­niz­mi?

QARIŞQA İLƏ QUŞUN MÖCÜZƏVİ İŞBİRLİYİ

Ya­şa­dı­ğı­mız hər yer­də səh­hə­ti­miz üçün təh­lü­kə ya­ra­dan və bi­zi xəs­tə­lən­di­rən mik­rob­lar var. Bu mik­rob­lar bi­zim­lə ya­na­şı baş­qa can­lı­lar üçün də təh­lü­kə ya­ra­dır. Bu sə­bəb­dən can­lı­lar da bi­zim ki­mi öz­lə­ri­ni qo­ru­ma­lı­dır. Əs­lin­də can­lı­la­rı də­rin­dən öy­rən­di­yi­miz za­man on­la­rın mik­rob­lar­dan qo­run­maq üçün bə­zi va­si­tə­lər­dən is­ti­fa­də et­di­yi­ni gö­rü­rük. Mə­sə­lən, qa­rış­qa­lar öz­lə­ri­ni mü­da­fiə et­mək üçün tər­ki­bin­də tur­şu olan mü­əy­yən mad­də ha­zır­la­yır. Bu mad­də mik­rob­la­rı zə­rər­siz­ləş­di­rir. Son­ra da tər­ki­bin­də tur­şu olan bu mad­də­ni öz bə­dən­lə­ri­nə və yu­va­la­rı­nın di­var­la­rı­na sür­tür­lər. Yə­ni yal­nız öz­lə­ri­nin de­yil, ya­şa­dıq­la­rı yu­va­nın da mik­rob­lar­dan tə­miz­lən­mə­li ol­du­ğu­nu yax­şı bi­lir­lər.

KİÇİK MÜHƏNDİS QUŞLAR

Ağac­la­rın üs­tün­də və ya göv­də­sin­də, bə­zən də ey­va­nı­nı­zın bir kün­cün­də qu­ru­lan quş yu­va­la­rı­nı yə­qin ki, çox gör­mü­sü­nüz. Bun­lar yal­nız si­zin bil­di­yi­niz bir ne­çə quş növ­lə­ri­nin yu­va­sı­dır. Am­ma yer üzə­rin­də o qə­dər quş nö­vü ya­şa­yır və on­lar o qə­dər müx­tə­lif yu­va­lar qu­rur ki, bu, ar­tıq üzə­rin­də dü­şü­nül­mə­si la­zım gə­lən bir möv­zu­dur.

QIŞ GÜVƏSİNDƏKİ İSİTMƏ SİSTEMİ

Qış fəs­li gə­lən­də dün­ya­nın so­yuq böl­gə­lə­rin­də ya­şa­yan bir çox hə­şə­rat nö­vü so­yuq və ya qi­da ça­tış­ma­maz­lı­ğı sə­bə­bi­lə məhv olur. Çün­ki hə­şə­rat­lar zə­rif can­lı­lar­dır, la­kin bu möv­zu­da bə­zi is­tis­na­lar da var. Mə­sə­lən, Ku­ku­mav gü­və­lə­ri kə­pə­nək­lə­rə bən­zər, ilk ba­xış­da çox zə­rif gö­rü­nən can­lı­lar­dır. La­kin on­lar əs­lin­də ən çə­tin qış şə­rai­tin­də də ya­şa­ma­ğa dö­züm­lü olan bə­dən qu­ru­lu­şu­na ma­lik­dir. Bu­na gö­rə də bu gü­və­lər «qış gü­və­lə­ri» ad­lan­dı­rı­lır.

ALABALIQ YOLUNU NECƏ MÜƏYYƏN EDİR?

Köç et­mə­yin yal­nız quş­la­ra xas ol­du­ğu­nu gü­man et­mək­lə səh­və yol ve­rir­si­niz. Bu bö­lüm­də si­zə köç edən də­niz can­lı­la­rın­dan ala­ba­lıq­la­rın ma­cə­ra­la­rın­dan bəhs edə­cə­yik. Ala­ba­lıq­lar ta­ma­mi­lə çay­lar­da, ana­la­rı­nın tök­dü­yü kü­rü­lər­dən çı­xa­raq dün­ya­ya gə­lir. Dün­ya­ya gəl­dik­lə­ri bu yer­də bir ne­çə həf­tə ər­zin­də ov et­mək­lə bö­yü­yür­lər. Son­ra isə hə­min ça­yın axı­nı ilə irə­li­lə­mə­yə baş­la­yır­lar. Də­ni­zə doğ­ru bu sə­fər­lə­ri za­ma­nı bənd­lər­lə və çirk­li su­lar­la qar­şı­la­şır, on­la­rı ov­la­maq is­tə­yən bö­yük ba­lıq­lar ki­mi müx­tə­lif təh­lü­kə­lər­dən keç­mə­yə ça­lı­şır­lar.

BALIQLAR SUDA NECƏ YAŞAYIRLAR?

Ha­mı­nız ba­lıq­la­rın su­da çox çe­vik və sü­rət­li hə­rə­kət­lə­ri­nə şa­hid­si­niz. Ba­lı­ğın üz­mə­si üçün qey­ri-adi bir hə­rə­kə­tə eh­ti­yac yox­dur, bu­nun üçün onun quy­ru­ğu­nu su­da sa­ğa-so­la hə­rə­kət et­dir­mə­si ki­fa­yət­dir. Be­lə­lik­lə, ba­lıq­la­rın su­da bu ra­hat hə­rə­kə­ti mü­tə­hər­rik onur­ğa­la­rı və bə­dən­lə­rin­də­ki bə­zi sis­tem­lər sa­yə­sin­də müm­kün olur.

Ba­lıq­lar üzər­kən çox bö­yük ener­ji sərf edir. Bu­nun sə­bə­bi su­da uzun müd­dət yük­sək sü­rət­lə üz­mə­lə­ri de­yil. Ba­lıq­lar sa­kit və­ziy­yət­də ikən bir­dən yük­sək sü­rət top­la­maq üçün bö­yük ener­ji sərf et­mə­li­dir. Bir­dən sü­rət­lən­mək on­lar üçün çox əhə­miy­yət­li­dir, çün­ki ov­çu­lar­dan qa­ça bil­mək üçün bu­na eh­ti­yac­la­rı var.

TUTUQUŞULAR KİMYAYA AİD BİLİKLƏRİ HARADAN BİLİR?

Bə­zi bit­ki­lə­rin to­xum­la­rı zə­hər­li­dir. Bu da on­la­rı ye­mə­yə ça­lı­şan düş­mən­lə­ri­nə qar­şı bir mü­da­fiə üsu­lu­dur. La­kin Ame­ri­ka­da ya­şa­yan bir tu­tu­qu­şu nö­vü bu to­xum­la­rın zə­hər­li ol­ma­sı­na bax­ma­ya­raq on­lar­la qi­da­la­na bi­lir. Tu­tu­qu­şu­nun bu hə­rə­kə­ti çox tə­əc­cüb­lü­dür. Çün­ki di­gər can­lı­lar bu to­xum­la­ra ya­xın­la­şa bil­mə­di­yi hal­da is­rar­la to­xum­la­rı ye­yən bu quş­la­ra heç bir şey ol­mur. Bu tə­əc­cüb­lü ha­di­sə­nin ne­cə baş ver­di­yi ilə siz də ma­raq­lan­dı­nız, elə de­yil­mi?

HÖRÜMÇƏK TORLARINDAKI MÜHƏNDİS LAYİHƏSİ

Çox yer­də gö­rə bi­lə­cə­yi­miz hö­rüm­çək tor­la­rı­nın for­ma­sı­na heç diq­qət et­mi­si­niz­mi? Sap­la­rı­nın on­la­rın özü tə­rə­fin­dən ha­zır­lan­dı­ğı­nı və bu sap­la­rın çox qə­ri­bə xü­su­siy­yə­ti­nin ol­du­ğu­nu bi­lir­si­niz­mi? Və ya bağ­ça hö­rüm­çə­yi­nin qur­du­ğu tor­da is­ti­fa­də et­di­yi tex­ni­ka­nın in­şa­at mü­hən­dis­lə­ri­nin is­ti­fa­də et­di­yi ən son tex­ni­ka­ya çox bən­zə­di­yi­ni eşit­miş­di­niz­mi?

MARAQLI BİR CANLI: NAUTİLUS

Yə­qin ki, ha­mı­nız su­al­tı gə­mi­lə­ri te­le­vi­zor­lar­da, qə­zet və jur­nal­lar­da gör­mü­sü­nüz. Ol­duq­ca də­rin­lik­lə­rə enə­rək hiss olun­ma­dan hə­rə­kət edə bi­lən bu tex­no­lo­ji me­xa­nizm­lər­dən öl­kə­lə­rin təh­lü­kə­siz­li­yi­ni tə­min et­mək­də və bə­zi el­mi araş­dır­ma­lar­da is­ti­fa­də olu­nur. Su­al­tı gə­mi­lə­rin iş­lə­mə sis­te­mi isə aşa­ğı­da­kı ki­mi­dir. Su­al­tı gə­mi­lər­də möv­cud olan xü­su­si dal­ma sis­tern­lə­ri su ilə dol­duq­da gə­mi su­dan da­ha ağır olur və di­bə da­lır. Əgər sis­tern­də­ki su təz­yiq­li ha­va ilə bo­şal­dıl­sa, su­al­tı gə­mi ye­ni­dən su­yun üzü­nə çı­xır.

FİZİKANIN QANUNLARINI BİLƏN KƏPƏNƏKLƏR

Kə­pə­nək­lə­rin bə­zək­li xa­ri­ci gö­rü­nü­şü hər kə­sin çox xo­şu­na gə­lir. Rəng­li qa­nad­la­rı, zə­rif uçuş­la­rı ilə tə­bii bir gö­zəl­lik olan bu can­lı­lar Al­la­hın bi­zim üçün ya­rat­dı­ğı gö­zəl­lik­lər­dən bi­ri­dir. Əl­bət­tə ki, kə­pə­nək­lə­rin xü­su­siy­yət­lə­ri yal­nız bə­zək­li ol­ma­la­rın­dan iba­rət de­yil. Ol­duq­ca qı­sa ömür sür­mə­lə­ri­nə bax­ma­ya­raq bu can­lı­lar bə­zən bir mü­tə­xəs­sis ki­mi he­sab­la­ma apa­rır. Mə­sə­lən, uç­maq üçün - da­ha əv­vəl də gü­və­lər­lə bağ­lı qeyd et­di­yi­miz ki­mi - kə­pə­nək­lə­rin bə­də­ni mü­əy­yən bir tem­pe­ra­tur­da ol­ma­lı­dır. Bu­nun üçün kə­pə­nək­lə­rin nə­lər et­dik­lə­ri­ni bir­lik­də təh­lil edək.

GÖZƏTÇİ NAQQA BALIĞI

            Ba­lıq­la­rın yu­va qur­ma­sı və ba­la­la­rı­nı da­im qo­ru­ma­sı o qə­dər də bi­lin­məz. Bu yu­va­lar əsa­sən xır­da daş­la­rın və ya qum­la­rın için­də açı­lan çu­xur şək­lin­də­dir. Kü­rü­lər bir müd­dət bu açıq çu­xur­la­rın için­də in­ki­şaf edir. Bu müd­dət ər­zin­də ata və ana ba­lıq­lar öz ba­la­la­rı­nı düş­mən­lər­dən qo­ru­maq üçün növ­bə çə­kir­lər. 

 

 Naq­qa ba­lıq­la­rı da ba­la­la­rı­nı xü­su­si bir mü­ha­fi­zə için­də sax­la­yan can­lı­lar­dır. Di­şi naq­qa ba­lıq­la­rı öz kü­rü­lə­ri­ni da­yaz su­lar­da­kı bit­ki­lə­rin və qa­mış­la­rın di­bin­də tö­kür.

İŞIQ SAÇAN CANLILARIN XÜSUSİYYƏTLƏRİNİ BİLİRSİNİZMİ?

            Ge­cə­lər ağac­la­rın üzə­rin­də hə­rə­kət edən işıq­la­rı heç gör­mü­sü­nüz­mü? Bə­zən bir ağa­cı az qa­la ör­tə­cək qə­dər çox olan bu işıq­lar işıl­da­quş­lar­dır. İşıl­da­quş­lar işıq sa­çan can­lı­la­rın ən əsas­la­rı­dır. Ge­cə­nin qa­ran­lı­ğın­da ağac­la­rı işıq­lan­dı­ran işıl­da­quş­lar alim­lə­rin üzə­rin­də ən çox təd­qi­qat apar­dı­ğı can­lı­lar­dan bi­ri­dir. Bu­nun sə­bə­bi­ni bir az son­ra mü­fəs­səl şə­kil­də izah edə­cə­yik. La­kin əsa­sən bu can­lı­la­rın ne­cə işıq saç­ma­sın­dan bəhs edək.

İŞIQ VERƏN SUALTI CANLILAR

            Şə­kil­lər­də gör­dü­yü­nü­zə bən­zə­yən bir çox su­al­tı can­lı da işıl­da­quş­lar ki­mi işıq ve­rən sis­tem­lə­rə ma­lik­dir. On­lar işıq­la­rın­dan əsa­sən düş­mən­lə­ri­ni az­dır­maq və ya qor­xut­maq üçün is­ti­fa­də edir­lər. Bu can­lı­la­rın de­mək olar ki, ha­mı­sı­nın ar­xa­sın­da ey­ni­lə par­ça­da­kı ti­kiş ye­ri­nə bən­zə­yən lent­şə­kil­li yer­ləş­di­ril­miş, işıq ve­rə bi­lən hü­cey­rə­lər var. İn­di bu can­lı­la­rın əsas xü­su­siy­yət­lə­ri ilə ta­nış olaq.

TUTUQUŞU BALIĞININ YATAQ ÖRTÜYÜ

            Şə­kil­də­ki ba­lı­ğın adı - ar­tıq si­zin də bil­di­yi­niz ki­mi tu­tu­qu­şu­ya bən­zə­di­yi­nə gö­rə - tu­tu­qu­şu ba­lı­ğı­dır. Rən­ga­rəng bir gö­rü­nü­şü olan bu ba­lıq düş­mən­lə­rin­dən mü­da­fiə olun­maq üçün mü­əy­yən bir üsul­dan is­ti­fa­də edir. Xü­su­si­lə ge­cə­lər bü­tün bə­də­ni­ni özü ha­sil et­di­yi je­la­ti­nə (na­zik və şəf­faf plas­tin­ka şək­lin­də ya­pış­qan mad­də­yə) bən­zər bir mad­də ilə ör­tür. Ağ­lı­nı­za gə­lən «nə üçün» sua­lı­nın ca­va­bın­dan əv­vəl bu mad­də­nin ne­cə ha­zır­lan­dı­ğı­na və on­dan ne­cə is­ti­fa­də edil­di­yi­nə diq­qət ye­ti­rək.

ƏQRƏB BALIQLARININ MƏHARƏTLƏ MASKALANMASI

            Əq­rəb ba­lıq­la­rı son də­rə­cə rəng­li bir gö­rü­nü­şə ma­lik­dir. On­la­rın rən­gi ya­şa­dıq­la­rı mər­can­lar­la ey­ni­dir. Şə­kil­də gör­dü­yü­nüz ki­mi, əq­rəb ba­lı­ğı­nın ağ-qır­mı­zı zo­laq­la­rı ey­ni­lə bu rəng­də olan mər­can­la­rın ara­sın­da giz­lən­mə­si­nə, yə­ni gö­rün­məz­li­yi­nə sə­bəb olur. Bu da on­la­rın ov­lan­maq təh­lü­kə­si­ni azal­dır. Ey­ni za­man­da öz ovu­na da asan­lıq­la ya­xın­laş­ma­sı­na im­kan ve­rir.

            Aşa­ğı­da­kı və əv­vəl­ki sə­hi­fə­də olan əq­rəb ba­lıq­la­rı­nın şə­kil­lə­ri­nə diq­qət­lə ba­xın, özü­nüz də hiss edə­cək­si­niz ki, on­la­rı ol­duq­la­rı şə­ra­it­dən seç­mək çox çə­tin­dir.

DƏNİZ AYĞIRLARININ MARAQLI XÜSUSİYYƏTLƏRİ

          Də­niz ay­ğır­la­rı­nı te­le­vi­zor­da və ya ki­tab­lar­da gö­rə bi­lər­si­niz. On­la­rın ata bən­zə­yən qey­ri-adi xa­ri­ci gö­rü­nü­şü və yır­ğa­la­na­raq hə­rə­kət et­mə­si yə­qin ki, si­zin də diq­qə­ti­ni­zi çək­miş­dir. Bəs bu can­lı­la­rın tə­səv­vür edi­lən­dən də ki­çik ol­duq­la­rı­nı bi­lir­di­niz­mi? Də­niz ay­ğır­la­rı­nın bo­yu 4-30 sm ara­sın­da olur və on­lar əsa­sən də­niz sa­hil­lə­rin­də, yo­sun və bit­ki­lə­rin ara­sın­da ya­şa­yır­lar. Bə­dən­lə­ri­ni ör­tən sü­mü­yə­bən­zər zi­reh bu hey­van­la­rı təh­lü­kə­dən qo­ru­yur. Bu zi­reh o qə­dər möh­kəm­dir ki, hət­ta öl­müş qu­ru bir də­niz ay­ğı­rı­nın zi­re­hi­ni qır­maq müm­kün de­yil.

CIRCIRAMA (İYNƏCƏ) UÇUŞ MEXANİZMİ KİMİ

            Cır­cı­ra­ma­nı (iy­nə­cə­ni) su olan bir çox yer­lər­də gör­mək müm­kün­dür. Əgər bu hə­şə­ra­tı ta­nı­yır­sı­nız­sa, onun nə qə­dər bö­yük sü­rət­lə hə­rə­kət et­mə­si­nin və ani ma­nevr­lər et­mə­si­nin şa­hi­di ol­mu­su­nuz. Bil­mə­yən­lə­rə iy­nə­cə­dən bir az bəhs edək. İy­nə­cə­lər xa­ri­ci gö­rü­nüş ba­xı­mın­dan ver­tol­yo­ta bən­zə­yir. Bu hə­şə­rat han­sı sü­rət­lə və han­sı tə­rə­fə hə­rə­kət edir­sə et­sin, ani ola­raq çev­ri­lib ar­xa­ya uça bil­mək ki­mi qü­sur­suz bir uçuş qa­bi­liy­yə­ti­nə ma­lik­dir. Be­lə ki, ovu­na hü­cum et­mək üçün ha­va­da hə­rə­kət­siz da­ya­na və mü­va­fiq və­ziy­yət­də göz­lə­yə bi­lir. O, bu­nu çox sü­rət­lə çırp­dı­ğı qa­nad­la­rı sa­yə­sin­də ba­ca­rır.

GİZLİ SUALTI SIĞINACAQ OLAN MƏRCANLAR

            Mər­can­la­rı ilk də­fə gör­dü­yü­nüz za­man on­la­rı rəng­li daş yı­ğı­nı zənn edə bi­lər­si­niz. La­kin bu, yan­lış bir eh­ti­mal­dır. Çün­ki mər­can­lar can­lı­dır. Mil­yard­lar­la mər­can bir yer­də ya­şa­yır, xü­su­si if­ra­zat mad­də­lə­ri ilə bir-bi­ri­nə bir­lə­şir və bu daş gö­rü­nüş­lü qu­ru­lu­şu mey­da­na gə­ti­rir.

 

            Mər­can­lar öl­dük­dən son­ra qa­lıq­la­rı daş­la­şır və bu qa­lıq­lar mü­əy­yən müd­dət ər­zin­də bir çox can­lı­nın bir­lik­də ya­şa­dı­ğı mər­can yu­va­la­rı­na çev­ri­lir. Bu­ra­da ya­şa­yan ba­lıq­la­rın özü­nə xas xü­su­siy­yət­lə­ri var. Mə­sə­lən, mə­lək ba­lı­ğı ki­mi gün­düz­lər ov edən ba­lıq­lar Gü­nəş bat­dıq­dan son­ra mər­can rif­lə­rin­də­ki giz­li yer­lər­də və ya­rıq­la­rın için­də giz­lə­nir­lər.

SƏHRADAKI HƏYAT

            Gün­düz 50-60 də­rə­cə­yə ça­tan həd­siz is­ti, ge­cə isə don­du­ru­cu so­yuq, həf­tə­lər­lə, hət­ta ay­lar­la sü­rən qu­raq­lıq və çox az qi­da... Be­lə bir və­ziy­yət­də hə­yat sür­mə­yin müm­kün ol­ma­dı­ğı­nı dü­şü­nə bi­lər­si­niz. Haq­qın­da da­nış­dı­ğı­mız bu çə­tin­lik­lər­lə bol olan yer səh­ra­lar­dır və dü­şün­dü­yü­nü­zün ək­si­nə ola­raq bu­ra­da bir çox can­lı­lar ya­şa­yır. Be­lə­lik­lə, səh­ra­da ya­şa­yan can­lı­la­ra da­ir bir ne­çə ör­nək ve­rək.

CEYRANLARIN XÜSUSİ SOYUDUCU SİSTEMİ

            Kon­din­sio­ner­lər bi­zi qış­da so­yuq­dan, yay­da isə is­ti­dən qo­ru­yur. La­kin so­yu­du­cu sis­tem­lə­ri ilk də­fə in­san­lar kəşf et­mə­yib. Əs­lin­də bir çox can­lı­nın bə­də­nin­də kon­din­sio­ne­rə bən­zər so­yu­du­cu sis­tem­lər var. Bu­na Af­ri­ka­da ya­şa­yan və çox sü­rət­li qa­çan cey­ra­nı mi­sal gös­tə­rə bi­lə­rik. Bu can­lı bir çox baş­qa can­lı­lar ki­mi baş­qa mü­da­fiə va­si­tə­si ol­ma­dı­ğın­dan hə­ya­tı­nı da­vam et­dir­mək üçün düş­mən­lə­rin­dən qaç­maq məc­bu­riy­yə­tin­də­dir. La­kin bu sü­rət­li qa­çış cey­ra­nın bə­dən tem­pe­ra­tu­ru­nu yük­səl­dir. Bu hal cey­ran üçün çox təh­lü­kə­li­dir, çün­ki bə­dən tem­pe­ra­tu­ru art­dıq­ca cey­ra­nın be­yin tem­pe­ra­tu­ru da ar­ta bi­lər. Am­ma cey­ra­nın ya­şa­ma­sı üçün bey­ni bə­də­nin­dən sə­rin ol­ma­lı­dır. Be­lə hal­da ağ­lı­nı­za «bu hal­da cey­ran­lar nə üçün öl­mür» sua­lı gə­lə­cək.

AĞACDƏLƏNLƏRİN DÖZÜMLÜLÜYÜ

            Ağac­də­lən­lər dim­dik­lə­ri ilə ağac­la­rı də­lə­rək öz­lə­ri­nə yu­va və qi­da an­ba­rı ya­ra­dır­lar. Bir ağac­də­lə­nin ağa­cı dəl­mə sü­rə­ti sa­at­da təq­ri­bən 40 km-dir. Bu, qey­ri-adi bir sü­rət­dir və ağac­də­lə­nə əs­lin­də zə­rər ver­mə­li idi. La­kin qu­şun dim­di­yi­nin ucun­da xü­su­si bir ki­lid sis­te­mi ol­du­ğu üçün quş heç bir zə­rər çək­mir. Əgər be­lə dim­dik qu­ru­lu­şu ol­ma­say­dı, be­lə sü­rət nə­ti­cə­sin­də ağac­də­lə­nin dim­di­yi sı­na bi­lər­di. Bun­dan əla­və, əgər ağac­də­lə­nin vur­du­ğu dim­di­yin tə­si­ri bir­ba­şa onun bey­ni­nə get­səy­di, bu hal­da qu­şun bey­ni zə­də­lə­nər­di. Am­ma Al­lah ağac­də­lə­ni bü­tün la­zı­mi xü­su­siy­yət­lə­rə sa­hib ola­raq ya­rat­dı­ğı üçün be­lə bir hal baş ver­mir. Mə­sə­lən, qu­şun bey­ni dim­di­yi sə­viy­yə­sin­də yer­ləş­miş­dir. Bun­dan əla­və, ağac­də­lə­nin dim­di­yi­nin alt his­sə­sin­də­ki əzə­lə­lə­rin də «zər­bə tə­si­ri­ni azal­dan» xü­su­siy­yə­ti var. Bu sə­bəb­dən quş ağa­cı də­lər­kən mey­da­na gə­lən zər­bə­nin tə­si­ri­nin qar­şı­sı alı­nır.

BÖYÜK YANAQLI SEVİMLİ SİNCAB

            Aşa­ğı­da­kı şə­kil­də gör­dü­yü­nüz se­vim­li can­lı­nın adı ki­sə ya­naq­lı sin­cab­dır. Bu sin­cab nö­vü­nü di­gər sin­cab­lar­dan ayı­ran xü­su­siy­yət ye­mə­di­yi qi­da­sı­nı ya­naq­la­rın­da­kı ki­sə­lər­də sax­la­ma­sı­dır. Sin­cab da­ha son­ra bun­lar­dan qi­da eh­ti­ya­tı ki­mi is­ti­fa­də edir.Ya­na­ğın­da­kı ki­sə­lər əs­lin­də çox elas­tik qu­ru­lu­şa ma­lik də­ri qı­rış­la­rı­dır. Bun­la­rın içə­ri his­sə­si boş ol­sa da rü­tu­bət­li de­yil, yə­ni qi­da ora­da xa­rab ol­ma­dan uzun müd­dət qa­lır. Bu ki­sə­lər ağı­zın hər iki tə­rə­fin­də yer­lə­şir.

DÜNYANIN ƏN UZUN QANADLI QUŞU-ALBATROS

            Al­bat­ros­lar çox bö­yük - 3,5 met­rə ya­xın - qa­nad­la­rı olan də­niz quş­la­rı­dır. Hə­yat­la­rı­nın 92 fai­zi­ni açıq də­niz­lər­də ke­çi­rir və qu­ru sa­hə­si­nə de­mək olar ki, en­mir­lər. Bu quş nö­vü­nün ən əsas xü­su­siy­yə­ti onun da­yan­ma­dan uzun müd­dət uça bil­mə­si­dir. Bu çə­tin işi isə al­bat­ros xü­su­si uçuş tər­zi sa­yə­sin­də ba­ca­rır.Al­bat­ro­sun uç­ma­sı üçün qa­nad­la­rı­nı kü­lə­yə qar­şı tam aça­raq ha­va­da da­yan­ma­sı ki­fa­yət­dir.

BƏZƏK USTASI OLAN ÇARDAQ QUŞU

            Yu­va­la­rı­nı bə­zə­yən quş­la­rın ol­du­ğu­nu bi­lir­di­niz­mi? Ey­ni­lə bir in­sa­nın öz ya­şa­dı­ğı ye­ri bə­zə­di­yi ki­mi bə­zi quş növ­lə­ri də yu­va­la­rı­nı bə­zə­yir. Bə­zən top­la­dıq­la­rı bə­zək əş­ya­la­rı ilə yu­va­la­rın­da de­ko­ra­si­ya iş­lə­ri apa­ran, bə­zən də çəh­ra­yı rəng­li mey­və­lər­lə yu­va­la­rı­nın di­var­la­rı­nı rəng­lə­yən bu quş­la­rın dav­ra­nı­şı əl­bət­tə ki, in­sa­nı hey­rət­lən­di­rir...

BALALARI ÜÇÜN YUVA QAZAN QUŞLAR

            Me­qa­pod quş­la­rı Avs­tra­li­ya­da ya­şa­yır və ba­la­la­rı­nı bö­yüt­mək üçün xü­su­si yu­va­lar qu­rur. Əv­vəl­cə er­kək me­qa­pod bö­yük bir çu­xur qa­zır, da­ha son­ra bu çu­xu­ru çü­rü­mək­də olan nəm ot və yar­paq­lar­la dol­du­rur. Bu­nun da çox əhə­miy­yət­li bir sə­bə­bi var. Çü­rü­yən bit­ki­lər­də olan bak­te­ri­ya­lar yük­sək is­ti­lik ya­ra­da­caq və yu­va­nı qız­dı­ra­caq. Er­kək quş bu is­ti­li­yi sa­bit sax­la­maq­dan öt­rü ha­va­nın də­yiş­mə­si üçün de­şik açır və dim­di­yi­ni bu de­şik­lər­dən içə­ri so­xa­raq yu­va­nın is­ti­li­yi­nə mü­tə­ma­di ola­raq nə­za­rət edir. Həm­çi­nin bit­ki yı­ğı­nı­nın üzə­rin­də əla­və bir də qı­fa bən­zər də­lik açır. Bu də­lik qış bo­yun­ca ya­ğı­şın içə­ri sız­ma­sı­nı və bit­ki yı­ğı­nı­nın nəm­li qal­ma­sı­nı tə­min edir.

ZIĞ-ZIĞ QUŞUNUN GÜCLÜ YADDAŞI

            Zığ-zığ­lar top­la­dıq­la­rı qo­za­la­rı da­ha son­ra is­ti­fa­də et­mək üçün tor­pa­ğa bas­dı­rır. Bə­zi hal­lar­da gün­də 1000 ədəd qo­za bas­dı­rır­lar. Me­şə­də hər yer bir-bi­ri­nə bən­zə­yir. Bu sə­bəb­dən hət­ta in­san da me­şə­də bir ye­ri çox çə­tin­lik­lə ta­pır. Bəs zığ-zığ­lar qo­za­la­rı giz­lə­dik­lə­ri ye­ri ne­cə ta­pır­lar? Çox ağıl­lı bir üsul­la bu yer­lə­rə işa­rə qo­yur. Bu­nun üçün bə­zən ağac bu­daq­la­rın­dan, bə­zən də daş par­ça­la­rın­dan is­ti­fa­də edir­lər. Əs­lin­də ye­nə də uc­suz-bu­caq­sız me­şə­də tor­pa­ğın al­tın­da bir ye­ri tap­maq çox çə­tin­dir. La­kin apa­rı­lan sı­naq­lar­da bu quş­la­rın hət­ta 9 ay keç­dik­dən son­ra da hə­min qo­za­la­rı tap­dı­ğı mə­lum ol­muş­dur. Qu­şun bu qə­dər güc­lü yad­da­şa ma­lik ol­ma­sı, qi­da giz­lət­di­yi ye­ri işa­rə et­mə­si və da­ha son­ra bun­la­rın ye­ri­ni xa­tır­la­ma­sı bir ya­ra­dı­lış mö­cü­zə­si­dir.

HEYVANLAR ALƏMİNİN ZİREHLİ TANKLARI

            Cə­nu­bi Ame­ri­ka­da ya­şa­yan və «ar­ma­dil» ad­la­nan bu can­lı­lar bü­tün bə­dən­lə­ri­ni ör­tən zi­reh­lə­ri ilə çox ma­raq­lı bir gö­rü­nü­şə ma­lik­dir. Bö­cək­lər­lə qi­da­la­nan bu can­lı­lar qi­da­la­rı­nı əsa­sən tor­pa­ğı qa­za­raq ax­ta­rır­lar. Ar­ma­dil­lər çox yük­sək qo­xu­bil­mə his­siy­ya­tı­na ma­lik­dir. Qi­da­nın qo­xu­su­nu dər­hal hiss edən ar­ma­dil bur­nu­nu tor­pa­ğa da­ya­ya­raq onu elə hə­yə­can­la qa­zır ki, san­ki iyi itir­mək­dən qor­xur. Ar­ma­dil­lə­ri bu və­ziy­yət­də gö­rən­lər hey­va­nın ne­cə nə­fəs al­dı­ğı­na tə­əc­cüb edə bi­lər. Hal­bu­ki ar­ma­dil­lər bu və­ziy­yət­də nə­fəs al­mır­lar. Çün­ki on­lar al­tı də­qi­qə­yə ya­xın nə­fəs­lə­ri­ni sax­la­ma qa­bi­liy­yə­ti­nə ma­lik­dir. Bu isə tor­pa­ğı qaz­dıq­la­rı za­man bo­ğul­ma­la­rı­nın qar­şı­sı­nı alır.

HƏTTA GECƏNİN QARANLIĞINDA DA UÇA BİLƏN KÖÇƏRİ QUŞLAR

• 
  
  
  
          Bir çox quş nö­vü hər il yax­şı qi­da mən­bə­lə­ri­nə, yu­mur­ta qo­ya­caq və ba­la­la­rı­nı bö­yü­də­cək uy­ğun böl­gə­lə­rə get­mək üçün min­lər­lə ki­lo­metr uçur. Al­lah quş­la­rın uçu­şu­na bir ayə­sin­də aşa­ğı­da­kı ki­mi diq­qət çə­kir:  
   
  
  
    Mə­gər on­lar baş­la­rı­nın üs­tün­də qa­nad açıb uçan, son­ra da qa­nad­la­rı­nı yı­ğan quş­la­rı gör­mür­lər­mi? On­la­rı ha­va­da sax­la­yan an­caq Rəh­man­dır. Hə­qi­qə­tən O, hər şe­yi gö­rən­dir!» («Mülk» su­rə­si, 19).

DƏNİZLƏRİN SANİTARLARI

            Bö­yük bir ba­lı­ğın ağ­zı­na gi­rən ki­çik ba­lıq gör­dü­yü­nüz za­man ağ­lı­nı­za hər şey­dən əv­vəl nə gə­lir? Bu vaxt bö­yük ba­lı­ğın ki­çik ba­lı­ğı bir həm­lə­də ye­yə­cə­yi­ni fi­kir­lə­şir və ki­çik ba­lı­ğın ona nə üçün bu qə­dər ya­xın­laş­dı­ğı haq­qın­da dü­şü­nür­sü­nüz. Bö­yük ba­lı­ğın ki­çik ba­lı­ğın onun ət­ra­fın­da hə­rə­kət et­mə­si­nə ica­zə ver­mə­si və ona heç to­xun­ma­ma­sı, ağ­zın­da və qəl­sə­mə­lə­rin­də üz­mə­si­nə re­ak­si­ya ver­mə­mə­si isə vər­diş et­mə­di­yi­miz bir gö­rün­tü­dür. 

 La­kin oke­an­da be­lə gö­rün­tü­lə­rə çox tez-tez rast gəl­mək olar. Bö­yük ba­lıq­la­rın ya­nın­da yal­nız ki­çik ba­lıq­lar üz­mür. Bə­zi hal­lar­da kre­vet­lə­ri də bö­yük ba­lıq­la­rın ağ­zı­nın kə­na­rın­da gör­mək müm­kün­dür. Bun­lar bö­yük ba­lıq­la­rı tə­miz­lə­mək və­zi­fə­si­ni da­şı­yan kre­vet və ba­lıq­lar­dır.

SƏS-KÜYLÜ CIRCIRAMA

            Cır­cı­ra­ma səs-küy­lü bir hə­şə­rat­dır. Hə­şə­rat bu səs-kü­yü bə­də­nin­də­ki yük­sək bir sis­tem va­si­tə­si­lə çı­xa­rır. Göv­də­si­nin ar­xa his­sə­sin­də­ki ha­va ki­sə­cik­lə­ri üzə­rin­də sağ və sol tə­rəf­də yer­ləş­miş iki löv­hə var. Cır­cı­ra­ma daş ki­mi sərt­ləş­miş bu löv­hə­lə­ri bir-bi­ri­nə vu­ra­raq hə­min sə­si çı­xa­rır. Löv­hə bağ­lı ol­du­ğu əzə­lə tə­rə­fin­dən dar­tı­lıb-bu­ra­xıl­dı­ğı za­man boş tə­nə­kə qu­tu­nun çı­xar­dı­ğı sə­sə bən­zər bir səs ya­ra­nır. Hə­şə­ra­tın et­di­yi dar­tıb-bu­rax­ma hə­rə­kə­ti sa­ni­yə­də 500 də­fə tək­rar olu­nur. Sa­ni­yə­ni bir göz qır­pı­mı qə­dər bir müd­dət ki­mi dü­şün­sək, onun bu hə­rə­kə­ti bir sa­ni­yə­də 500 də­fə et­mə­si­nin nə qə­dər çə­tin ol­du­ğu­nu dər­hal an­la­ya­rıq.

SANİTAR QUŞLAR

            Şə­kil­lər­də gör­dü­yü­nüz quş­lar “ox­pec­ker” ad­la­nan sa­ni­tar quş­lar­dır. Bu quş­lar kər­gə­dan, fil, zeb­ra ki­mi hey­van­la­rın də­ri­si­nin üzə­rin­də­ki pa­ra­zit can­lı­lar­la qi­da­la­nır. Bu­na gö­rə də hə­min hey­van­lar quş­la­rın on­la­rın üzə­rin­də gə­ziş­mə­si­nə, hət­ta baş­la­rı­na qon­ma­sı­na da heç bir re­ak­si­ya ver­mir.  Bu əla­qə hər iki tə­rə­fə qar­şı­lıq­lı fay­da ve­rir. Be­lə­lik­lə, hey­van­lar həm zə­rər­ve­ri­ci pa­ra­zit­lər­dən xi­las olur, həm də hər han­sı bir təh­lü­kə za­ma­nı quş­lar səs-küy sa­la­raq on­la­rı xə­bər­dar edir­lər.

SU ÜZƏRİNDƏ GƏZƏN GÖLMƏÇƏ XİZƏKÇİSİ

            Su üzə­rin­də gəz­mək in­san­lar üçün qey­ri-müm­kün iş­dir. Hal­bu­ki bir çox can­lı Al­la­hın on­la­ra ver­di­yi xü­su­si bə­dən qu­ru­lu­şu sa­yə­sin­də bu işi asan­lıq­la ye­ri­nə ye­ti­rir. Mə­sə­lən, göl­mə­çə xi­zək­çi­si ad­la­nan hə­şə­rat nö­vü uzun, in­cə ayaq­la­rı ilə su­yun üzə­rin­də gə­zir. Hə­şə­ra­tın ayaq­la­rı su­yu itə­lə­di­yi za­man su­yun sət­hin­də ki­çik bir çu­xur əmə­lə gə­lir. Be­lə­lik­lə, hə­şə­rat bə­dən ağır­lı­ğı­nı çox ge­niş bir sa­hə­yə yay­mış olur.

YAPIŞQAN VANTUZ BALIQLARI

            Van­tuz ba­lıq­la­rı­nın əsas xü­su­siy­yə­ti on­la­rın oke­an­da hə­rə­kət et­mək üçün va­si­tə ax­tar­ma­sı­dır. Bu­nun üçün on­lar aku­la­lar­dan və ya gə­mi­lər­dən is­ti­fa­də edir. Ba­lı­ğın ar­xa üz­gə­ci oval­şə­kil­li van­tuz for­ma­sın­da­dır. Üs­tü­nə ya­pış­dı­ğı bü­tün can­lı-can­sız ci­sim­lər­lə bir­lik­də hə­rə­kət edə bi­lir­lər. Üzə­ri­nə ya­pış­dı­ğı can­lı nə et­sə də, nə qə­dər sü­rət­lə üz­sə də van­tuz ba­lı­ğı ye­rin­dən qop­ma­ya­raq qa­lır.

YERDƏ QAÇAN QIRMIZIDODAQ BALIQ

            Qır­mı­zı­do­daq ya­ra­sa ba­lı­ğı dün­ya­da dörd üz­gə­ci üzə­rin­də hə­rə­kət edən ye­ga­nə ba­lıq­dır. Hə­rə­kət et­mək üçün nə­zər­də tu­tul­muş üz­gəc­lə­ri, gü­lünc gö­rü­nüş­lü bur­nu və bö­yük qır­mı­zı do­daq­la­rı ba­lı­ğa çox ma­raq­lı xa­ri­ci gö­rü­nüş ve­rir.  

Ya­ra­sa ba­lıq­la­rı­nın qu­mun üzə­rin­də bir in­san ki­mi gəz­mə­si­ni tə­min edən or­qan­la­rı döş üz­gəc­lə­ri­dir. Bu üz­gəc­lə­ri­nin va­si­tə­si­lə ya­ra­sa ba­lıq­la­rı oke­an mü­hi­tin­də asan­lıq­la da­ya­na və üz­gəc uc­la­rı­nın üzə­rin­də üzə bi­lir­lər.

RƏNGARƏNG VAĞ QUŞLARI

            Vağ quş­la­rı hər yer­də gö­rü­nə bi­lən quş­lar­dan­dır. Şə­kil­də gör­dü­yü­nüz bö­yük ma­vi vağ Şi­ma­li Ame­ri­ka­da ən uzun boy­lu vəh­şi quş­dur. Rəng­lə­ri ilə diq­qə­ti cəlb edən ma­vi vağ­lar yu­va qur­duq­la­rı vax­tı nə­zə­rə al­ma­saq, tək-tən­ha ya­şa­yan quş­lar­dır.Vağ quş­la­rı­nın cəm şək­lin­də olan yu­va­la­rı­na əsa­sən in­san­lar­dan uzaq və giz­li olan böl­gə­lər­də rast gə­li­nir. Vağ quş­la­rı­nın baş­qa bir nö­vü olan hank vağ­la­rı isə yaz fəs­li gə­lən­də çox müx­tə­lif rəng­lə­rə bü­rü­nür­lər. Yet­kin vağ quş­la­rı­nın rəng­li dim­dik­lə­ri­nin ət­ra­fın­da yal­nız yu­va qur­ma za­ma­nı əmə­lə gə­lən rəng­li his­sə­lər olur.

BİR AY SUSUZ YAŞAYA BİLƏN DALĞALI TUTUQUŞULAR

            Vəh­şi dal­ğa­lı tu­tu­qu­şu­lar (Melorsittacus undulatus) Avs­tra­li­ya­nın o qə­dər də ya­ğın­tı ol­ma­yan çöl­lük əra­zi­lə­rin­də ya­şa­yır­lar. Su­ya olan tə­lə­bat­la­rı­nı ye­dik­lə­ri to­xum­la­rın tər­ki­bi ilə ödə­dik­lə­ri üçün bu quş­lar ha­va­nın çox is­ti ol­du­ğu vaxt­lar­da 1 ay müd­də­tin­də heç su iç­mə­dən asan­lıq­la ya­şa­ya bi­lir­lər. Vəh­şi dal­ğa­lı tu­tu­qu­şu­la­rın hə­ya­tın­da su­yun əhə­miy­yə­ti ol­duq­ca bö­yük­dür. Bu­na gö­rə də bü­tün hə­yat­la­rı­nı iq­lim şərt­lə­ri­nə gö­rə tən­zim­lə­yə bi­lir­lər. Mə­sə­lən, ki­fa­yət miq­dar­da su tap­ma­dıq­la­rı za­man yu­mur­ta qoy­ma­ğı da­yan­dı­rır və su üçün ye­ni yer­lər ax­tar­maq­la məş­ğul olur­lar. Ki­fa­yət qə­dər bö­yük bir su yı­ğı­nı ta­pan­da isə yu­mur­ta qoy­ma­ğa baş­la­yır­lar.

QUŞ TÜKLƏRİNİN QURULUŞU

            Əl­bət­tə ki, quş­la­rı baş­qa can­lı­lar­dan ayı­ran ən əsas xü­su­siy­yət on­la­rın uça bil­mə­si­dir. Heç bir can­lı­nın ba­car­ma­dı­ğı bu işi quş­lar xü­su­si qu­ru­lu­şu olan tük­lə­ri va­si­tə­si­lə edir­lər. Quş tük­lə­ri çox yün­gül­dür, qal­dır­ma gü­cü var və ye­ni­dən asan­lıq­la əv­vəl­ki və­ziy­yə­ti­nə qa­yı­da bi­lir­lər. Əgər bir quş tü­kü­nü mik­ros­kop al­tın­da mü­şa­hi­də et­sək, qey­ri-adi bir qu­ru­luş­la rast­la­şa­rıq. Tük­lə­rin or­ta­sın­da ha­mı­mı­zın bil­di­yi uzun və sərt bir bo­ru var. Bu bo­ru­nun hər iki tə­rə­fin­dən yüz­lər­lə tük çı­xır. Uzun­lu­ğu və yum­şaq­lı­ğı müx­tə­lif olan bu tük­lər qu­şa ha­va­da sü­rət­lə uç­maq im­ka­nı ve­rir.

QUŞLARIN HAVADA SÜZMƏ TEXNİKASI

            Uçuş çox­lu ener­ji tə­ləb edən bir pro­ses­dir. Quş­lar isə ki­çik can­lı­lar­dır və bə­dən­lə­rin­də sax­la­nan eh­ti­yat ener­ji də tü­kə­nən­dir. Quş­lar eh­ti­yac duy­duq­la­rı ener­ji­nin bö­yük bir his­sə­si­ni xü­su­si uçuş tex­ni­ka­sı­nın va­si­tə­si­lə əl­də edir­lər. Ha­va­da qa­nad çal­ma­dan süz­mək quş­la­rın ən çox is­ti­fa­də et­di­yi tex­ni­ka­lar­dan bi­ri­dir. Mə­sə­lən, kər­kəs­lər mü­va­fiq yük­sək­lik­də sü­zə­rək uç­maq üçün is­ti ha­va axın­la­rı­na uy­ğun xü­su­si bir üsul tət­biq edir­lər. Bir is­ti ha­va axı­nın­dan di­gə­ri­nə sü­zə­rək gün ər­zin­də çox ge­niş bir sa­hə üzə­rin­də uça bi­lir­lər.

SUYU QAYÇI KİMİ KƏSƏN SU QUŞU

            Bir çox quş­lar qa­nad­la­rı su­ya to­xun­du­ğu za­man uça bil­mir, çün­ki su tük­lə­ri bir-bi­ri­nə ya­pış­dı­rır və quş qa­nad­la­rı­nı hə­rə­kət et­di­rə bil­mir. Su quş­la­rı isə bü­tün gün ər­zin­də su­ya gi­rib-çı­xır­lar, la­kin on­lar­da be­lə bir prob­lem ya­ran­mır. Bu qey­ri-adi və­ziy­yə­tin sə­bə­bi ilə siz də ma­raq­lan­dı­nız, elə de­yil­mi? Su quş­la­rı­nın qa­nad­la­rın­da su ilə tə­mas­da ol­duq­la­rı za­man tük­lə­ri­nin bir-bi­ri­nə ya­pış­ma­sı­nın qar­şı­sı­nı alan yağ var. Bu­nun sa­yə­sin­də quş­lar su­da və qu­ru­da ra­hat hə­rə­kət edə bi­lir­lər. Skim­mer də bir su qu­şu­dur, la­kin onun bə­də­nin­də bu yağ­dan yox­dur. Bu­na gö­rə də o, baş­qa su quş­la­rı ki­mi ov et­mək üçün su­ya gi­rə bil­mir. Bəs su­da hə­rə­kət edə bil­mə­yən bu quş­lar ne­cə qi­da­la­na­caq­lar?