CIRCIRAMA (İYNƏCƏ) UÇUŞ MEXANİZMİ KİMİ

            Cır­cı­ra­ma­nı (iy­nə­cə­ni) su olan bir çox yer­lər­də gör­mək müm­kün­dür. Əgər bu hə­şə­ra­tı ta­nı­yır­sı­nız­sa, onun nə qə­dər bö­yük sü­rət­lə hə­rə­kət et­mə­si­nin və ani ma­nevr­lər et­mə­si­nin şa­hi­di ol­mu­su­nuz. Bil­mə­yən­lə­rə iy­nə­cə­dən bir az bəhs edək. İy­nə­cə­lər xa­ri­ci gö­rü­nüş ba­xı­mın­dan ver­tol­yo­ta bən­zə­yir. Bu hə­şə­rat han­sı sü­rət­lə və han­sı tə­rə­fə hə­rə­kət edir­sə et­sin, ani ola­raq çev­ri­lib ar­xa­ya uça bil­mək ki­mi qü­sur­suz bir uçuş qa­bi­liy­yə­ti­nə ma­lik­dir. Be­lə ki, ovu­na hü­cum et­mək üçün ha­va­da hə­rə­kət­siz da­ya­na və mü­va­fiq və­ziy­yət­də göz­lə­yə bi­lir. O, bu­nu çox sü­rət­lə çırp­dı­ğı qa­nad­la­rı sa­yə­sin­də ba­ca­rır. Bun­dan əla­və, bu və­ziy­yət­də cəld bir hə­rə­kət­lə ovu­na tə­rəf dö­nə bi­lir. Bun­lar iy­nə­cə­nin bu­gün­kü in­ki­şaf et­miş tex­no­lo­gi­ya­nın məh­su­lu olan ver­tol­yot­lar üçün la­yi­hə təş­kil edə­cək ma­nevr qa­bi­liy­yət­lə­rin­dən yal­nız bi­ri­dir.

            İy­nə­cə­nin bə­də­ni me­tal tə­bə­qə ilə ör­tül­müş tə­si­ri ba­ğış­la­yan həl­qə­vi qu­ru­lu­şa ma­lik­dir. Açıq ma­vi­dən tünd qır­mı­zı­ya qə­dər müx­tə­lif rəng­lə­rə ma­lik olan iy­nə­cə­nin üst his­sə­sin­də bi­ri ön­də, di­gə­ri ar­xa­da ol­maq­la iki cüt qa­nad var. İy­nə­cə uçar­kən bu qa­nad­lar­dan ön­də­ki iki qa­nad onun yu­xa­rı qal­dı­rır, ar­xa­da­kı iki qa­nad isə aşa­ğı en­di­rir.

            İy­nə­cə­nin bu qa­nad for­ma­sı­nın nü­mu­nə gö­tü­rül­mə­si və müa­sir tex­no­lo­gi­ya­dan is­ti­fa­də edil­mə­si yo­lu ilə Skors­ki ad­lı ver­tol­yot­lar is­teh­sal edi­lib. Əv­vəl­cə iy­nə­cə­nin şək­li bir kom­pü­te­rə yük­lə­nib. Kom­pü­ter­də iy­nə­cə­nin ha­va­da­kı hə­rə­kət­lə­ri nə­zə­rə alı­na­raq 2000 ədəd xü­su­si şə­kil çə­ki­lib. Apa­rı­lan araş­dır­ma­lar nə­ti­cə­sin­də Skors­ki­nin əs­gər və sur­sat da­şı­maq üçün is­teh­sal et­di­yi çox möh­kəm və yük­sək hə­rə­kət qa­bi­liy­yə­ti­nə ma­lik olan ye­ni bir mo­de­li or­ta­ya çıx­mış­dır.

            İy­nə­cə­nin göz­lə­ri­nə diq­qət ye­tir­di­niz­mi? Çox yük­sək sü­rət­lə uçar­kən ani hə­rə­kət­lər edə bi­lən iy­nə­cə­nin gör­mə qa­bi­liy­yə­ti də qü­sur­suz­dur. İy­nə­cə­nin gö­zü alim­lər tə­rə­fin­dən dün­ya­da ən mü­kəm­məl hə­şə­rat gö­zü ki­mi qə­bul edi­lir. İy­nə­cə hər bi­rin­də 30.000-ə ya­xın müx­tə­lif lin­za­lar olan bir cüt gö­zə ma­lik­dir. İki ya­rım­kü­rə­yə bən­zə­yən və ba­şı­nın ya­rı­sı bö­yük­lü­yün­də olan bu göz­lər hə­şə­rat üçün çox ge­niş bir gör­mə sa­hə­si ya­ra­dır. İy­nə­cə bu ge­niş göz­lə­ri ilə de­mək olar ki, ar­xa­sın­da olan­la­rı da gö­rür.

            Bun­lar iy­nə­cə­nin ma­lik ol­du­ğu xü­su­siy­yət­lər­dən yal­nız bir ne­çə­si­dir və bu­ra­da onun haq­qın­da çox qı­sa şə­kil­də bəhs edi­lir. Elə isə bu xü­su­siy­yət­lər­dən hər han­sı bi­ri, mə­sə­lən, qa­nad­la­rı ol­ma­say­dı, bu hə­şə­rat ani hə­rə­kət­lər edib ov ov­la­ya bi­lər­di­mi? Və ya hər tə­rə­fi­ni gö­rən göz­lə­ri ol­ma­say­dı, düş­mən­lə­rin­dən mü­da­fiə olun­ma­ğı ba­ca­rar­dı­mı?

            Əgər iy­nə­cə­də olan sis­tem­lə­rin hər han­sı bi­rin­də ki­çik bir ça­tış­maz­lıq ol­say­dı, bu qü­sur onun baş­qa sis­tem­lə­ri­nin də iş­lə­mə­mə­si­nə sə­bəb ola­caq­dı. La­kin iy­nə­cə bü­tün bu xü­su­siy­yət­lə­ri ilə qü­sur­suz ola­raq ya­ra­dıl­mış­dır. Al­lah di­gər can­lı­lar ki­mi iy­nə­cə­ni da qü­sur­suz ya­rat­mış­dır. Və o da hə­ya­tı­nı bu­nun sa­yə­sin­də ra­hat­lıq­la da­vam et­di­rir.