İŞIQ VERƏN SUALTI CANLILAR

            Şə­kil­lər­də gör­dü­yü­nü­zə bən­zə­yən bir çox su­al­tı can­lı da işıl­da­quş­lar ki­mi işıq ve­rən sis­tem­lə­rə ma­lik­dir. On­lar işıq­la­rın­dan əsa­sən düş­mən­lə­ri­ni az­dır­maq və ya qor­xut­maq üçün is­ti­fa­də edir­lər. Bu can­lı­la­rın de­mək olar ki, ha­mı­sı­nın ar­xa­sın­da ey­ni­lə par­ça­da­kı ti­kiş ye­ri­nə bən­zə­yən lent­şə­kil­li yer­ləş­di­ril­miş, işıq ve­rə bi­lən hü­cey­rə­lər var. İn­di bu can­lı­la­rın əsas xü­su­siy­yət­lə­ri ilə ta­nış olaq.

            Bun­la­rın bir nö­vü xa­ri­ci gö­rü­nüş­cə au­re­li­ya­la­ra (au­ri­ta) bən­zə­yən can­lı­lar­dır. On­lar əsa­sən göz­lə gö­rün­mə­yən bit­ki­lər və ki­çik də­niz hey­van­la­rı ilə qi­da­la­nır. Bə­zi­lə­ri ov­la­rı­nı ey­ni­lə ba­lıq ti­lo­vu­na bən­zər su­da hə­rə­kət edən ya­pış­qan cay­naq­la­rı ilə tu­tur. Baş­qa bi­ri­si­nin isə çox ge­niş şə­kil­də açı­la və bir çox can­lı­nı uda bi­lən ağ­zı var. Bə­də­nin­də sı­ra şək­lin­də in­cə tük­lər olur və hey­van bu tük­lə­rin­dən su­da özü­nü irə­li­yə hə­rə­kət et­dir­mək üçün is­ti­fa­də edir.

            İşıq sa­çan can­lı növ­lə­ri­nin də öz da­xi­lin­də qə­ri­bə xü­su­siy­yət­lə­ri var. Mə­sə­lən, qır­mı­zı tük­lə­ri­nə to­xu­nan za­man on­lar par­la­yır. Həm­çi­nin su­ya pa­rıl­da­yan, işıq­lı də­nə­cik­lər bu­ra­xa bi­lir. Bu, düş­mən­lər­dən xi­las ol­maq üçün is­ti­fa­də olu­nan bir az­dır­ma va­si­tə­si­dir.

            Də­niz ul­duz­la­rı, də­niz kir­pi­lə­ri (Echinus), tük­lü ul­duz­lar ki­mi can­lı­lar isə «ti­kan­lı hey­van­lar» ad­lan­dı­rı­lır. Bu hey­van­la­rın bir ço­xu­nun də­ri­si mü­da­fiə məq­sə­di­lə is­ti­fa­də et­dik­lə­ri kəs­kin ti­kan­lar­la ör­tü­lü­dür. On­lar də­niz sa­hil­lə­rin­də, mər­can qa­ya­lıq­la­rın­da və də­niz lay­la­rın­da ya­şa­yır. Bu can­lı­lar da düş­mən­lə­rin­dən qo­run­maq üçün öz işıq­la­rın­dan is­ti­fa­də edir. Par­laq ət­raf­la­ra və ya onur­ğa­ya ma­lik olan bu can­lı­lar bir hü­cu­ma mə­ruz qal­dıq­la­rı za­man su­da işıq bu­lud­la­rı ya­ra­dır­lar.

İşıq sa­çan su­al­tı can­lı­la­rın ən əsas xü­su­siy­yə­ti isə on­la­rın öz işıq­la­rın­dan al­da­dı­cı məq­səd­lə is­ti­fa­də et­mə­si­dir. Bu­na nü­mu­nə ki­mi bir də­niz ul­du­zu nö­vü­nü gös­tə­rə bi­lə­rik. Bu də­niz ul­du­zu də­ni­zin təq­ri­bən 1000 metr də­rin­li­yin­də ya­şa­yır. Ət­raf­la­rı­nın ucun­dan par­laq ya­şıl-ma­vi işıq­lar sa­çır. İşıq xə­bər­dar­lı­ğı düş­mən­lə­ri­nə çox pis bir da­dı­nın ol­du­ğu­nu bil­dir­mək üçün­dür. Baş­qa bir də­niz ul­du­zu nö­vü isə ona hü­cum edil­di­yi za­man pa­rıl­da­ma­ğa baş­la­yır və düş­mə­ni uzaq­laş­dır­maq üçün qol­la­rın­dan bi­ri­ni düş­mə­nə tə­rəf atır. Qop­muş ət­raf ağ işıq saç­ma­ğa baş­la­yır və düş­mə­nin diq­qə­ti ət­ra­fa yö­nə­lir. Də­niz ul­du­zu da bu za­man qa­ça bil­mək üçün vaxt əl­də et­miş olur.

            Bu­ra­da ver­di­yi­miz bir ne­çə mi­sal­dan da ay­dın ol­du­ğu ki­mi, can­lı­lar­da­kı işıq saç­ma me­xa­niz­mi Al­la­hın ya­rat­dıq­la­rı­nın möh­tə­şəm­li­yi­ni bi­zə gös­tə­rir. Bu­ra­da haq­qın­da da­nış­dı­ğı­mız can­lı­lar su­yun al­tın­da ya­şa­yan, ək­sər vaxt­lar­da da bə­dən­lə­ri­nin ço­xu su­dan iba­rət olan, bir ağıl və dü­şün­cə­yə sa­hib ol­ma­sı müm­kün ol­ma­yan can­lı­lar­dır. La­kin on­la­rın hər bi­ri oxu­cu­la­rı hey­rət­lən­di­rə­cək ecaz­kar xü­su­siy­yət­lə­rə ma­lik­dir. Bu da bir da­ha sü­but edir ki, Al­lah heç bir nü­mu­nə­ni əsas gö­tür­mə­dən ya­ra­dan­dır. Bu mi­sal­lar Al­lah­dan baş­qa Tan­rı­nın ol­ma­dı­ğı­nı, Al­la­hın hər şe­yin Ya­ra­dı­cı­sı ol­du­ğu­nu dərk et­mə­yi­miz üçün­dür. Bu hə­qi­qə­ti dərk edən hər bir in­san Al­la­hın son­suz gü­cü­nü də dərk edə­cək və hə­ya­tı­nı yal­nız Al­la­hı ra­zı sa­la­caq şə­kil­də ya­şa­ma­ğa ça­lı­şa­caq.

            Unut­ma­yın ki, Al­lah bir ayə­sin­də On­dan baş­qa tan­rı qə­bul edən­lə­rin tən­ha qa­la­ca­ğı­nı bil­di­rir və be­lə bu­yu­rur:

«Al­lah­la ya­na­şı baş­qa tan­rı qə­bul et­mə. Jox­sa xar olar, zə­lil və­ziy­yə­tə dü­şər­sən!» («İs­ra» su­rə­si, 22).